دانش آموز مسلمان پایگاه فرهنگی تربیتی بصیرتی، شجره طیبه صالحین، تبادل تجربیات و محتوای فرهنگی
اقـامه نـمـاز تنها به انجام واجبات فقهی که موجب اسقاط تکلیف میشود، تحقق نمییابد؛ بلکه زمانی نـمـاز اقـامه میشود که هدف از تشریع آنکه نهی از فحشا و منکر و یاد خدا است، به دست آید.
شاید بارها از خود پرسیده باشیم که به راستی آیا نـمـاز عباراتی است که تعبدی باید تلفظ کرد و خواند؟ یا اینکه خدای سبحان چه انتظاری در نـمـاز از ما دارد؟ چگونه باید نـمـاز را بر پا داشت، طرح قرآن در بر پا داشتن نـمـاز چیست؟ آیا تفاوتی بین اقـامه نـمـاز با خواندن نـمـاز هست؟ مرکز تخصصی نـمـاز به این سوالات این گونه جواب می‌دهد..
هدف از تشریع نـمـاز نهی از منکر و یاد خداست
تفاوت اقـامه نـمـاز با خواندن آن
برنامه منسجم متون دینی، همانا توصیه به «اقـامه نـمـاز» و برپا داشتن آن است؛ نه خواندن آن یا نـمـازگزار بودن: (اَقِمِ الصَّلوهَ لِدُلوکِ الشَّمس)۱ ؛(اَقیموا الصَّلوه)۲ ؛ (اَقِمنَ الصَّلوه)۳٫
سرّ این فرقگذاری آن است که اگر در تعبیرهای قرآنی عنوان «خواندن» به کارمیرفت، با حکیمانه بودن قرآن هماهنگ نبود، زیرا ستون خواندنی نیست بلکه برافراشتی است، نه آنکه خواند.
اساس سفارش قرآن کریم درباره نـمـاز به «اقامه» است؛ نه صرف خواندن آن. دلیل این اهتمام آن است که نـمـاز خواندن حتی نـمـازگزار بودن غیر از اقـامه نـمـاز است، چرا که اولی با یک بار نـمـاز خواندن و دومی با استمرار آن ـ هر چند که حدود آن مراعات نشود ـ محقق میشود؛ اما اقـامه نـمـاز و بر پا داشتن آن بسیار دشوار است. با اینکه فضایل، آثار و برکات اصلی نـمـاز برای اقـامه این عبادت بینظیر است: (هُدًی لِلمُتَّقین … ویُقیمونَ الصَّلوه)۴ ؛ (اِنَّ الَّذینَ ءامَنوا وعَمِلوا الصّلِحتِ واَقاموا الصَّلوهَ… لَهُم اَجرُهُم عِندَ رَبِّهِم ولاخَوفٌ عَلَیهِم ولاهُم یَحزَنون)۵ ؛ (والَّذینَ یُمَسِّکونَ بِالکِتبِ واَقاموا الصَّلوهَ اِنّا لانُضیعُ اَجرَ المُصلِحین)۶ ؛ (فَاِن تَابوا واَقاموا الصَّلوهَ… فَخَلّوا سَبیلَهُم)۷ ؛ (فَاِن تَابوا واَقاموا الصَّلوهَ… فَاِخونُکُم فِی الدّین)۸٫
قرآن در کنار تمجید و ستایش از برخی نـمـازگزاران، (اِنَّ الاِنسنَ خُلِقَ هَلوعا … اِلاَّ المُصَلّین)۹ بعضی دیگر را مذمّت کرده است، (فَوَیلٌ لِلمُصَلّین، اَلَّذینَ هُم عَن صَلاتِهِم ساهون)۱۰ و از خواندن نـمـاز و نزدیک شدن به آن در برخی شرایط و حالات نهی کرده است: (لاتَقرَبوا الصَّلوهَ واَنتُم سُکری… )۱۱؛ اما اقـامه کنندگان را مذمت نکرده و از نـمـاز هرگز باز نداشته است و این بدان جهت است که اقـامه نـمـاز با میگساری، بیتوجه بودن به نـمـاز، به قعر جهنم سقوط کردن و… جمع نمیشود: (اَقِمِ الصَّلوهَ اِنَّ الصَّلوهَ تَنهی عَنِ الفَحشاءِ والمُنکَر)۱۲٫ اقـامه نـمـاز تنها به انجام واجبات فقهی که موجب اسقاط تکلیف میشود، تحقق نمییابد؛ بلکه به آداب و شرایط دیگری وابسته است.
به قول مرحوم طبرسی: «اقـامه بازار به تعطیل نکردن خرید و فروش آن است» [نه باز بودن فروشگاهها به تنهایی]۱۳، بنابراین اقـامه بازار به این است که در آن خرید و فروش یا همان مقصود اصلی از تشکیل بازار، رواج داشته باشد، در نتیجه اگر اهل بازار به گونهای عمل کنند که داد و ستد در آن رواج نداشته باشد، نمیتوان گفت که آنها، بازار را اقـامه کردند، هر چند فروشگاهها به صورت شبانهروزی باز باشند.
بدین ترتیب، زمانی نـمـاز اقـامه میشود که هدف از تشریع آنکه نهی از فحشا و منکر و یاد خدا است، به دست آید. برای نیل به این هدف والا به آداب و شرایطی بیش از آنچه در کتاب های رساله توضیح المسائل آمده، نیازمندیم .
در قرآن مجید به عواملی که باعث تحقق اقـامه نـمـاز است، اشاره شده که در یادداشت‌های بعدی به آن خواهیم پرداخت.
نـمـازتان برپا باد.
پی‌نوشت‌ها:
۱٫ سوره اسراء، آیه ۷۸٫
۲٫ سوره بقره، آیه ۴۳٫
۳٫ سوره احزاب، آیه ۳۳٫ ادب فنای مقربان جلد ۶ صفحه ۳۹
۴٫ سوره بقره، آیات ۲ ـ ۳٫
۵٫ سوره بقره، آیه ۲۷۷٫
۶٫ سوره اعراف، آیه ۱۷۰٫
۷٫ سوره توبه، آیه ۵٫
۸٫ سوره توبه، آیه ۱۱٫
۹٫ سوره معارج، آیات ۲۲ ـ ۱۹٫
۱۰٫ سوره ماعون، آیات ۵ ـ ۴٫
۱۱٫ سوره نساء، آیه ۴۳٫ ادب فنای مقربان جلد ۶ صفحه ۴۰
۱۲٫ سوره عنکبوت، آیه ۴۵٫ جمله (اِنَّ الصَّلوهَ تَنهی… ) در حقیقت تعلیل برای (اَقِمِ الصَّلوه) است. این تعلیل نشان می‌دهد که غفلت و اقـامه نـمـاز با یکدیگر جمع نمیشوند؛ یعنی نـمـاز اگر اقـامه شود، ناهی از فحشا و منکر است، چنانکه از ناهی فحشا و منکر بودن آن میتوان فهمید که اقـامه شده است، در حالی که این تلازم بین نـمـاز خواندن و نهی از فحشا و منکر نیست؛ یعنی ممکن است کسی نـمـاز بخواند و همزمان با آن مرتکب فحشا و منکر نیز بشود.
۱۳٫ أقام القوم سُوقَهم: إذا لم یعطلوها من البیع و الشراء (مجمع البیان، ج۱ ـ ۲، ص۱۲۱، ذیل آیه ۳ بقره).
